Kan Alımı Sırasında Hemoliz Nedenleri
Hemoliz, kan alımı sırasında kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) yıkılması ve içeriklerinin plazmaya salınmasıdır. Bu durum, laboratuvar test sonuçlarını önemli ölçüde etkileyerek yanlış değerlendirmelere yol açabilir. Hemolizin başlıca nedenleri şunlardır:
- Uygun olmayan iğne boyutu: Çok ince iğneler (örn. 25G) kullanıldığında, kanın dar lümenden geçişi sırasında hücreler zarar görebilir. Genellikle 21G veya 22G iğneler tercih edilmelidir.
- Kanın tüpe çok hızlı veya zorlanarak çekilmesi: Şırınga veya vakumlu tüplerde aşırı negatif basınç uygulanması, hücrelerin mekanik stresle parçalanmasına neden olur.
- Tüpün aşırı doldurulması veya yetersiz doldurulması: Özellikle antikoagülan içeren tüplerde (örn. EDTA'lı mor kapaklı) uygun kan-hacim oranı korunmalıdır; aksi halde hemoliz riski artar.
- Kan alım bölgesinin uygunsuz temizlenmesi: Alkol veya dezenfektan kalıntıları, kan hücrelerine toksik etki yaparak hemolizi tetikleyebilir.
- Kanın tüp içinde köpüklü bir şekilde toplanması: İğne ucu tüpün yan tarafına değdirilerek kan alınırsa, hava kabarcıklarıyla temas eden hücreler zarar görebilir.
- Tüpün çalkalanması: Kan alındıktan sonra tüpün aşırı veya yanlış şekilde karıştırılması (örn. sertçe sallanması) mekanik hemolize yol açar. Yavaş ve nazikçe invert edilmelidir.
- Uzun süreli turnike uygulaması: Turnikenin 1-2 dakikadan uzun süre bağlı kalması, venöz basıncı artırarak hücrelerin kırılganlığını yükseltir.
- Zor venöz erişim: Damarın küçük veya derinde olması nedeniyle iğnenin defalarca yer değiştirmesi, hücrelere fiziksel hasar verebilir.
- Uygun olmayan saklama koşulları: Kan örneklerinin aşırı sıcak veya soğuk ortamlarda bekletilmesi, dondurulması veya uzun süreli titreşime maruz kalması hemolizi artırabilir.
- Hasta faktörleri: Bazı hastalarda (örn. hemolitik anemi, yüksek bilirubin seviyeleri) kırılgan eritrositler nedeniyle hemoliz daha kolay gelişebilir.
Hemolizi önlemek için kan alım protokollerine uyulması, uygun ekipman seçimi ve personel eğitimi büyük önem taşır. Hemolize uğramış örneklerin laboratuvara gönderilmemesi, test sonuçlarının güvenilirliği açısından kritiktir.
|
.webp "Büyük ve Küçük Kan Dolaşımı")
