Rh faktörü, kandaki alyuvarların yüzeyindeki bir proteine verilen addır. Kişinin kanında Rh faktörü mevcutsa, kan grubu Rh (+) yani pozitif, bulunmuyorsa Rh (-) yani negatif olarak tanımlanır. Örneğin, B Rh (+) ya da B Rh (-) şeklinde ifade edilir. Toplumun yaklaşık %85'inde Rh faktörü bulunur. Kalan %15'lik kesimde ise Rh faktörü yoktur ve bu kişiler Rh (-) negatif olarak tanımlanır.

Rh faktörü, ilk kez 1940 yılında Wiener ve Landsteiner tarafından keşfedilmiştir. Maymun kanı kullanılarak, Hint domuzu ve tavşan kan serumlarında antikorlar oluşturulmuştur. Bu antikorlar insan kanları ile karşılaştırıldığında, %80 oranında alyuvarların kümeleştiği gözlemlenmiştir. Alyuvarları kümeleşen kişilerin kanları Rh (+) pozitif, kümeleşme olmayanların ise Rh (-) negatif olarak tanımlanmıştır.

Rh faktörünün önemi, özellikle kan nakilleri sırasında ve yenidoğan bebeklerdeki kan uyuşmazlığında belirgin şekilde ortaya çıkar. Kan nakilleri sırasında, kanı veren ile alan arasında uyuşmazlık olması ciddi sonuçlara yol açabilir. Rh (-) negatif kan grubuna sahip kişilerde Rh faktörüne karşı antikorlar bulunmamaktadır. Yanlışlıkla bu kişilere Rh (+) pozitif kan verilmesi durumunda, kişinin kanında buna karşı antikorlar oluşur. Bu kişi tekrar Rh (+) pozitif kanla karşılaştığında, nakil yapılan kanın alyuvarları antikorlar tarafından tahrip edilir ve bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

Anne ve çocuk arasındaki Rh faktörü uyuşmazlığı da oldukça önemlidir. Annenin Rh (-) negatif, çocuğun ise Rh (+) pozitif olması durumunda, genellikle ilk doğumda fazla sorun yaşanmaz. Ancak anneye daha önce Rh (+) pozitif kan nakli yapılmışsa, çocukta rahatsızlık ortaya çıkar. Asıl sorun, ikinci çocuğun yine Rh (+) pozitif kan grubuna sahip olması durumunda yaşanır. İlk doğumda bebeğin kanı ile annenin kanı karışmış ve kanda Rh faktörüne karşı antikorlar meydana gelmiştir. Antikorlar plasentadan geçebilir ve çocuğun kanına geçerek alyuvarları tahrip etmeye başlar. Bu durum çocukta geçmeyen sarılığa ve vücutta genel ödeme yol açar. Bu sorunu önlemek için çocuğun kanı değiştirilebilir ya da annenin kanında antikorların oluşmasını engellemek amacıyla önlemler alınır.

Kan uyuşmazlığının şiddetine ve kandaki antikorların etkisine göre, çocuk doğduktan hemen sonra yaşamını yitirebilir ya da sarılıklı olarak doğar. Çocuklardaki sakatlığın önlenmesi için doğumdan hemen sonra kan değişimi yapılabilir, ışık tedavisi uygulanabilir ve ilaç tedavisine başvurulabilir. Annenin Rh (-) negatif, babanın ise Rh (+) pozitif kan değerine sahip olması durumunda, kan uyuşmazlığının ortaya çıkmasıyla çocuğun korunması amacıyla, annenin ilk doğumunda 48 saat içinde annenin kanında antikor oluşumunu önleyecek Rhogam adlı ilaç uygulanır.

Rh faktörü ile ilgili bazı önemli noktalar şunlardır:

Rh faktörü, kan nakilleri ve gebelik sürecinde büyük öneme sahiptir. Bu nedenle, Rh faktörünün bilinmesi ve gerekli önlemlerin alınması, sağlıklı bir gebelik ve doğum süreci için hayati önem taşır.