Kan Grubu Nedir?

Kan grubu, kanın özelliklerini belirlemek üzere oluşturulmuş sistematik bir sınıflandırmadır. A, B, AB ve 0 gibi çeşitleri vardır. Bunların yanında (+) veya (-) olarak sınıflandırılan Rh sistemi de bulunmaktadır. Kişinin kan grubu belirtilirken harflerle belirtilen çeşidi ve Rh faktörü sırayla yazılır. Örneğin; kanında AB antijenleri bulunan fakat Rh proteini bulunmayan birinin kan grubu AB Rh negatif (-)'tir.

Kan grupları, alyuvar çeperlerinin barındırdığı protein çeşitlerine göre isimlendirilmiştir. Bu durum, aynı isimdeki genler tarafından kontrol edilir. Örneğin, A geni taşıyan birinin alyuvar çeperlerinde A tipi protein bulunur. B geni taşıyanda ise B tipi protein bulunur. Her iki geni de taşıyan kişinin alyuvar çeperlerinde her iki protein de bulunurken, 0 kan grubunun çeperlerinde herhangi bir protein yoktur. Bu proteinler aglütinojen olarak da adlandırılır.

Aglütinojenlerin yanı sıra kan hücrelerinde kişinin grubuna zıt proteinlerin kana girmesini engelleyen aglütinin adlı antikorlar da bulunur. A grubundaki birinin kanında B antikoru, B grubundaki birinin kanında A antikoru bulunur. AB grubundaki birinin kanında herhangi bir antikor yokken, 0 grubundaki birinin kanında ise her iki antikor da bulunur. Kan grubunun A, B veya 0 olmasından sorumlu olan gen, önce bu görevi yapmak üzere bir molekül sentezler. Buna H antijeni de denir. H antijeninin genetik kombinasyonu HH veya Hh şeklinde değişime uğrarsa; kişinin kan grubu vücuttaki enzimlere göre A veya B olacakken, antijenin değişmemesi durumunda ise kişi 0 kan grubunda olacaktır.

Eğer kişide HH veya Hh değil de hh antijeni bulunuyorsa, vücut A veya B antijeni üretmez. Kanda anti-H ve anti-0 maddeleri de bulunur. Dolayısıyla bu kana sahip kişilerde A, B ve 0 sistemi devre dışı kalır. İlk olarak Bombay'da birbirleriyle akraba olmayan üç hastada görülen kan grubu olduğu için bu tip kan, "Bombay Kan Grubu" adını alır. Her gruba kan verebilirken sadece Bombay'dan kan alabilir. Genel vericidir.

Karl Landsteiner, 22 kişi üzerinde yaptığı çalışmalar sonucunda kanın kişiden kişiye farklılık gösterdiğini saptayarak 1901 yılında bu konuyla ilgili ayrıntılı bir rapor yayınlamıştır. Bu çalışmadan sonra kan grupları A, B ve C olmak üzere üç farklı şekilde tanımlanıyordu. Fakat araştırmalar bununla sınırlı kalmadı. Sonraki yıllarda Decastillo ve Sturli, 155 kişi üzerinde yaptıkları çok daha kapsamlı deneyler sonucunda A, B, AB ve 0 olmak üzere dört çeşit kan grubu tespit ettiler ve bu sonuçları 1902'de dünya kamuoyu ile paylaştılar. Kan grubu üzerine yaptığı çalışmalar sayesinde Landsteiner, 1930 Nobel Tıp Ödülü'nü kazanmıştır. Rh faktörü ise 1939'da Philip Levine tarafından tanımlanmıştır ve bu antikorların ilk olarak Rhesus türü maymunda keşfedilmesi dolayısıyla Rh ismini almıştır. Daha sonraki yıllarda kan grupları üzerine çok çeşitli çalışmalar yapılmış, kanlar arasında başka farklılıklar da bulunmuştur. Fakat kan grubunun belirlenmesini etkileyen en önemli iki faktör A, B proteinleri ve Rh faktörüdür.

Kan nakli gerektiren durumlarda kan grupları arasındaki uyum önemlidir. Herhangi bir kan grubundaki kan diğerine nakledilemeyebilir. Bu durumda:

Kan alışverişinde gereken en önemli husus; kan nakil işlemlerinde bu uyumların genelde teorik olarak kabul edilmesidir. Mecbur kalınmadıkça farklı kan gruplarının birbirine nakledilmesi tavsiye edilmez. Vücut farklı kan grubunu kabul etmekte zorluk çekebilir. Farklı Rh grupları arasındaki kan nakli ise ancak çok çok acil, ölüm-kalım olarak nitelendirilebilecek durumlarda uygulanır.