Kanda Trombosit (Platelet) Düşüklüğü (Trombositopeni) Nedir?
Trombositopeni, kandaki trombosit (platelet) sayısının normalden düşük olması durumudur. Trombositler, kanın pıhtılaşmasında hayati bir rol oynayan küçük kan hücreleridir. Sağlıklı bir yetişkinde normal trombosit sayısı genellikle 150.000 ile 450.000 mikrolitre arasındadır. Bu değerin 150.000'in altına düşmesi trombositopeni olarak kabul edilir.
Kanda Trombosit Düşüklüğünün Başlıca Nedenleri
Trombositopeni, temel olarak üç ana mekanizma ile ortaya çıkar:
- Kemik iliğinde yeterli trombosit üretilememesi
- Vücutta (genellikle dalakta) aşırı miktarda trombosit yıkımı veya tutulması
- Kan dolaşımında trombositlerin aşırı tüketilmesi veya yıkılması
Bu mekanizmalara yol açan spesifik nedenler şunlardır:
1. Kemik İliğinde Üretimin Azalması
- Lösemi, Lenfoma ve Diğer Kanserler: Kanser hücreleri kemik iliğini istila ederek sağlıklı hücrelerin üretimini engeller.
- Aplastik Anemi: Kemik iliğinin yeterli sayıda kan hücresi (kırmızı kan hücresi, beyaz kan hücresi ve trombosit) üretememesi durumudur.
- Myelodisplastik Sendromlar: Kemik iliğinin yetersiz veya anormal kan hücreleri ürettiği bir grup hastalıktır.
- Viral Enfeksiyonlar: HIV, hepatit C, kabakulak, kızamıkçık, Epstein-Barr virüsü (EBV) gibi virüsler kemik iliğini doğrudan etkileyebilir.
- Kemoterapi ve Radyoterapi: Bu kanser tedavileri, hızlı bölünen hücreleri (kanser hücreleriyle birlikte kemik iliği hücrelerini de) hedef aldığı için trombosit üretimini geçici veya kalıcı olarak durdurabilir.
- Alkolizm: Aşırı alkol tüketimi, kemik iliğini doğrudan toksik etkiyle baskılayabilir ve ayrıca beslenme yetersizliğine yol açarak folik asit gibi trombosit üretimi için gerekli vitaminlerin eksikliğine neden olabilir.
- Bazı İlaçlar: Bazı antibiyotikler (örn., kloramfenikol), diüretikler ve antikonvülzanlar kemik iliğini etkileyebilir.
- Vitamin Eksiklikleri: B12 vitamini veya folik asit eksikliği.
2. Trombositlerin Aşırı Yıkımı veya Tüketimi
- İmmün (Bağışıklık Sistemi) Kaynaklı Nedenler:
- İmmün Trombositopenik Purpura (ITP): Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi trombositlerine saldırdığı ve yok ettiği otoimmün bir hastalıktır.
- Otoimmün Hastalıklar: Sistemik Lupus Eritematozus (SLE), Romatoid Artrit gibi hastalıklar.
- İlaçlara Bağlı Reaksiyonlar: Heparin, kinin, bazı antibiyotikler ve antikonvülzanlar gibi ilaçlar, bağışıklık sistemini tetikleyerek trombosit yıkımına neden olabilir (Heparine Bağlı Trombositopeni - HIT).
- Trombotik Mikroanjiyopatiler:
- Trombotik Trombositopenik Purpura (TTP): Küçük kan damarlarında yaygın pıhtılaşmaya ve trombosit tüketimine yol açan, hayatı tehdit eden nadir bir hastalıktır.
- Hemolitik Üremik Sendrom (HUS): Genellikle bir bakteriyel enfeksiyonun (örn., E. coli) ardından gelişen, böbrek yetmezliği ve trombositopeni ile karakterize bir durumdur.
- Yaygın Damar İçi Pıhtılaşma (Dissemine Intravasküler Koagülasyon - DİK): Vücudun küçük kan damarlarında yaygın pıhtılaşma olur ve bu pıhtıların oluşumu sırasında trombositler ve pıhtılaşma faktörleri hızla tükenir. Genellikle ağır enfeksiyonlar (sepsis), travma, kanser veya doğum komplikasyonları gibi ciddi durumlarda ortaya çıkar.
- Mekanik Nedenler: Kalp kapakçığı ameliyatları veya yapay kalp kapakçıkları trombositlere fiziksel zarar vererek yıkımlarına neden olabilir.
3. Trombositlerin Aşırı Tutulması (Seqestrasyon)
- Dalak Büyümesi (Splenomegali): Dalak, normalde yaşlanmış kan hücrelerini filtreler ve yok eder. Dalak aşırı büyüdüğünde (siroz, lösemi, lenfoma, bazı enfeksiyonlar gibi nedenlerle), normalden çok daha fazla sayıda trombosit tutabilir ve onları dolaşımdan uzaklaştırarak kanda trombositopeniye yol açabilir.
4. Diğer Nedenler
- Gebelik: Bazı hamileliklerde, özellikle üçüncü trimesterde, hafif dereceli trombositopeni görülebilir (Gebelik Trombositopenisi). Bu genellikle tehlikeli değildir ve doğumdan sonra düzelir.
- Kalıtsal (Genetik) Bozukluklar: Wiskott-Aldrich sendromu, May-Hegglin anormalliği gibi nadir görülen genetik hastalıklar.
- Masif Kan Transfüzyonu: Çok fazla miktarda kan nakli yapıldığında, nakledilen kanın içindeki trombositlerin ömrü kısa olduğu ve seyrelme etkisi nedeniyle trombosit sayısı düşebilir.
Sonuç
Kanda trombosit düşüklüğünün altında yatan neden çok çeşitli olabilir; basit bir viral enfeksiyondan hayatı tehdit eden bir kansere kadar uzanır. Trombositopeni teşhisi konduğunda, altta yatan asıl nedeni belirlemek için detaylı bir tıbbi değerlendirme, kan testleri ve gerekirse kemik iliği biyopsisi gibi ileri tetkikler yapılması şarttır. Doğru tanı, uygun ve etkili tedavinin planlanmasının temelini oluşturur. Bu nedenle, trombosit düşüklüğü şüphesi veya belirtileri (örneğin, nedensiz morluklar, küçük kırmızı-mor noktalar - peteşi, burun kanaması, diş eti kanaması) fark edildiğinde mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. |
.webp "Büyük ve Küçük Kan Dolaşımı")
