Trombosit aferezi nedir ve nasıl yapılır?

Trombosit aferezi, belirli bir donörden kanın alınarak, trombositlerin (kan pulcukları) ayrıştırıldığı ve geri kalan kan bileşenlerinin (plazma, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri gibi) tekrar donöre geri verildiği tıbbi bir işlemdir. Bu işlem, aferez (kan bileşenlerinin ayrıştırılması) teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilir ve genellikle gönüllü donörlerden trombosit toplamak amacıyla yapılır. Trombositler, kanın pıhtılaşmasında kritik rol oynar ve özellikle kanser tedavisi gören hastalar, kemik iliği nakli alıcıları veya kanama bozukluğu olan bireyler gibi trombosit ihtiyacı olan kişiler için hayati önem taşır. Trombosit aferezi sayesinde, tek bir donörden yüksek miktarda trombosit elde edilebilir, bu da transfüzyon ihtiyacını karşılamada daha güvenli ve etkili bir yöntem sunar.

Trombosit aferezi işlemi, genellikle hastanelerin kan bankaları veya aferez merkezlerinde, eğitimli sağlık personeli tarafından gerçekleştirilir. İşlem şu adımları içerir:

• Donör Değerlendirmesi: İlk olarak, donörün sağlık durumu değerlendirilir; tıbbi geçmişi, kan sayımı (hemoglobin ve trombosit seviyeleri) kontrol edilir ve enfeksiyon riski açısından tarama yapılır. Donörün bu işlem için uygun olup olmadığı belirlenir.
• Hazırlık: Donör, rahat bir sandalyeye veya yatağa oturtulur. İşlem öncesinde, kol damarlarına erişim sağlamak için steril koşullarda intravenöz (IV) hatlar yerleştirilir. Genellikle bir koldan kan alınır, diğer koldan ise ayrıştırılan bileşenler geri verilir, ancak bazı modern cihazlar tek koldan da işlemi yapabilir.
• Kan Alma ve Ayrıştırma: Donörden alınan kan, aferez cihazına aktarılır. Bu cihaz, santrifüj veya filtreleme yöntemleri kullanarak kanı bileşenlerine ayırır. Trombositler, diğer hücrelerden (kırmızı ve beyaz kan hücreleri) ayrılır ve özel bir torbada toplanır. İşlem sırasında, antikoagülan (pıhtılaşmayı önleyici) bir madde eklenerek kanın pıhtılaşması engellenir.
• Geri Verme İşlemi: Ayrıştırılan trombositler haricindeki kan bileşenleri (plazma ve diğer hücreler) donöre geri verilir. Bu, işlemin güvenliğini artırır ve donörün kan kaybı yaşamasını önler. Tüm süreç kapalı bir sistemde gerçekleştiği için enfeksiyon riski minimaldir.
• İşlem Sonrası: Aferez işlemi genellikle 60-120 dakika sürer. Donör, işlem sonrasında dinlendirilir ve hafif atıştırmalıklar veya sıvı takviyesi yapılabilir. Trombositler, uygun koşullarda saklanır ve ihtiyaç duyulan hastalara transfüzyon için hazır hale getirilir.

Trombosit aferezi, düzenli donörler için güvenli bir yöntemdir ve genellikle haftada bir veya iki haftada bir yapılabilir. Ancak, donörlerin işlem öncesinde yeterince sıvı alması ve sağlıklı beslenmesi önerilir. Bu işlem, kan bağışına benzer şekilde, hayat kurtarıcı bir katkı sağlar ve modern tıbbın önemli bir parçasıdır.